Spektrum zaburzeń autystycznych, spektrum autyzmu, spektrum autystyczne, ASD – to określenia dla autyzmu, który jest zaburzeniem neurorozwojowym.
Autyzm charakteryzują się utrzymującymi, poważnymi trudnościami w inicjowaniu i utrzymywaniu relacji społecznych i komunikacji oraz ograniczonymi, powtarzalnymi i nieelastycznymi wzorcami zachowań i zainteresowań. Początek zaburzenia występuje zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie, choć objawy mogą ujawnić się później, pod wpływem rosnących wymagań społecznych. Deficyty powodują upośledzenie w różnych obszarach funkcjonowania jednostki (osobistych, edukacyjnych, zawodowych).
Najczęściej spotykamy się z zespołem Aspargera i autyzmem. Oba zaburzenia charakteryzują się trudnościami w komunikacji i zaburzeniami społecznymi. Podstawową różnicą jest fakt, że osoby z autyzmem mają opóźniony rozwój mowy lub wgl nie mówią oraz niepełnosprawność intelektualną w różnym stopniu. Natomiast osoby z Aspergerem wykazują się normą intelektualną lub ponadprzeciętną inteligencją. U osób tych prawidłowo rozwija się mowa, aczkolwiek występują trudności w komunikacji z otoczeniem. Zespół Aspergera może być zdiagnozowany nawet w dorosłości , natomiast autyzm zwykle rozpoznaje się u dzieci ok. 2-3 roku życia.
Dzieci ze spektrum zaburzeń autystycznych, w tym z autyzmem, są bardzo różnorodną grupą zarówno pod względem funkcjonowania społecznego, komunikacyjnego, jak i intelektualnego. Próbując jednak jak najbardziej uogólnić charakterystykę autyzmu, można stwierdzić, że zaburzenia autystyczne cechują symptomy występujące w trzech szeroko pojętych obszarach funkcjonowania (triada zaburzeń autystycznych). Są to:
Zaburzenia w interakcjach społecznych:
- ograniczone zdolności naśladowania
- unikanie kontaktu wzrokowego
- specyficzne kontaktowanie się z innymi osobami (mówienie do siebie, mówienie w przestrzeń, nawiązywanie kontaktu poprzez zbliżanie się do drugiej osoby plecami lub bokiem, gwałtowne reakcje np. ciągnięcie za rękę)
- czasami brak reakcji na imię
- ignorowanie innych osób lub słabe reagowanie na ich obecność
- brak zainteresowania zabawą społeczną
- preferowanie samotności
- nieuśmiechanie się w sytuacjach społecznych
- zaburzona mimika i postawa ciała
- stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe (np. trzepotanie lub kręcenie palcami, dłonią, lub złożone ruchy całego ciała ,kręcenie się wokół własnej osi)
- trudności z zawieraniem znajomości i inicjowaniem kontaktu
- niechęć do dotykania przez innych nawet rodziców
- trudności w wrażaniu uczuć i emocji a także zrozumieniu emocji i myśli innych osób
Zaburzenia w zakresie komunikacji:
- opóźnienie lub brak rozwoju mowy, które nie jest kompensowane za pomocą gestów lub mimiki (często poprzedzane brakiem gaworzenia)
- rzadkie wykorzystywanie gestykulacji do komunikowania się
- niezwracanie uwagi na zainteresowanie innej osoby swoją nietypową aktywnością
- stereotypowe i powtarzające się, nie powiązane z kontekstem rozmowy, wykorzystanie słów i wyrażeń
- nieumiejętność rozwijania relacji z rówieśnikami, adekwatnych do poziomu rozwoju dziecka
- brak spontanicznego poszukiwania kontaktów w celu dzielenia się z innymi swoją radością, zainteresowaniami lub osiągnięciami (np. brak takich zachowań jak pokazywanie, przynoszenie, wskazywanie obiektów, którymi dziecko jest zainteresowane
- odpowiadanie na pytania tym samym pytaniem (echolalia)
- nieumiejętność określania swoich potrzeb
- często wypowiedzi nieprawidłowe i mówienie o sobie w 3 osobie
- często mówienie na jeden temat, który go interesuje
Zaburzenia w zakresie zachowań i zainteresowań:
- stereotypie ruchowe/przybieranie niezwykłych póz
- niewłaściwy sposób wykorzystywania przedmiotów/ nietypowa zabawa
- nadmierne przywiązanie do rzeczy
- nietypowe reakcje na dźwięki
- często brak wrażliwości na ból, zimno lub gorąco
- nadwrażliwość smakowa, wybiórczość pokarmowa
- brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie (na niby) lub zabawy naśladującej role społeczne.(dzieci z autyzmem mają problem z wchodzeniem w rolę) zwykle bawią się stereotypowo i wykorzystują tą samą zabawkę zawsze w ten sam sposób
- nadmierne zainteresowanie przedmiotami nietypowymi np. kręcący się bęben w pralce czy włącznik światła
- obsesyjne układanie ubrań, zabawek w ustalonym przez dziecko porządku
- często bardzo intensywne zainteresowanie konkretną dziedziną np. liczby, zwierzęta
- zaburzenia integracji sensorycznej ( nieprawidłowa reakcja na bodźce)
- reakcje lękowe, agresywne lub ucieczkowe na skutek zmian w codziennym rytmie dnia lub zmian zaistniałych w otoczeniu.
Opracowała: Renata Pawłowska
Stowarzyszenie „Promyk Nadziei”
